Σάββατο 4 Αυγούστου 2018

Ολοκληρωμένος αντιπυρικός σχεδιασμός σε ύπαιθρο και πόλεις

Ένας αιώνας από τη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης (18 Αυγούστου 1917) και μια δεκαετία από τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2007 δεν απέτρεψαν μια ακόμη μεγαλύτερη τραγωδία. Αυτή τη φορά η συλλογική μνήμη και οι θεσμοί δεν πρέπει να ξεχάσουν ότι ο αντιπυρικός σχεδιασμός πρέπει να διαπερνά κάθε πτυχή διαχείρισης του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος της χώρας.
Η τραγικότερη πυρκαγιά στη σύγχρονη ελληνική ιστορία αποδεικνύει την αναποτελεσματικότητα του συστήματος δασοπροστασίας και πυροπροστασίας. Εκτός όμως από την αναζήτηση και απόδοση ευθυνών, είναι ώρα για ριζική αναθεώρηση της στάσης θεσμών και πολιτών.
Μεγάλο μέρος της Ελλάδας βρίσκεται σε μία από τις ζώνες υψηλότερου κινδύνου για πυρκαγιές στον πλανήτη. Ο αντιπυρικός σχεδιασμός της χώρας βασίζεται στην καταστολή, ενώ θα έπρεπε να διαπερνά κάθε πτυχή της διαχείρισης του δασικού, εν γένει του φυσικού αλλά και του αστικού περιβάλλοντος.
Όπως τονίζει ο πρόεδρος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας Παναγιώτης Λατσούδης «Η προσαρμογή των κοινωνιών όχι μόνο στις κλιματικές διακυμάνσεις αλλά και στις περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές, επιβάλλει συνεχή εγρήγορση και έγκαιρο σχεδιασμό. Οι θεσμοί πρέπει να προλαμβάνουν τις ανάγκες και όχι να τις τακτοποιούν εκ των υστέρων».
Η φύτευση ρητινοφόρων πεύκων (όπως η χαλέπιος πεύκη pinus halepensis, η τραχεία πεύκη pinus brutia και τα υβρίδιά τους) σε περιοχές που βρίσκονται μακριά από τα όρια της φυσικής τους εξάπλωσης (όπως είναι η κεντρική και δυτική Στερεά Ελλάδα, η Θεσσαλία κ.λπ.), μόνο και μόνο επειδή είναι ταχυαυξή και ανθεκτικά στην ξηρασία, όχι μόνο εξαπλώνει τον κίνδυνο μεγαπυρκαγιών αλλά επίσης αλλοιώνει και την τοπική βιοποικιλότητα εκτοπίζοντας τα αυτόχθονα είδη φυτών.
Η περιφρόνηση της ελεύθερης κτηνοτροφίας και των ίδιων των κτηνοτρόφων, που αντιμετωπίζονται ως παρίες της κοινωνίας εδώ και δεκαετίες, όχι μόνο έχει συμβάλει στον μαρασμό της πρωτογενούς αυτής παραγωγής αλλά συντελεί στην αύξηση της καύσιμης ύλης. Υπό προϋποθέσεις, η κτηνοτροφία μπορεί να συμβάλει στην αντιπυρική προστασία αλλά και στην αύξηση της βιοποικιλότητας.
Η αδιαπραγμάτευτη ανάγκη των ανθρώπων να ζουν σε ένα «πράσινο» περιβάλλον ικανοποιείται συχνά χωρίς σχεδιασμό. Στο αστικό πράσινο πολλών μεγάλων ελληνικών πόλεων δεν λαμβάνεται υπόψη το ενδεχόμενο πυρκαγιάς. Ομοιόμορφη και συμπαγής βλάστηση δεν αφήνει περιθώρια για ανοίγματα ασφαλείας αλλά ούτε για μια μεγαλύτερη βιοποικιλότητα μέσα στο αστικό περιβάλλον. Οι διαχειριστές του αστικού πρασίνου δεν προσφέρουν στους επισκέπτες τους την απαραίτητη πληροφορία που απαιτείται σε περίπτωση πυρκαγιάς, δυνατών ανέμων, πλημμυρών κ.λπ. Το πράσινο αναπτύσσεται ανεξέλεγκτα σε «προνομιούχες» αστικές περιοχές, χωρίς να λαμβάνονται επίσης μέτρα για τη διαχείριση ενδεχόμενων πυρκαγιών.
Άναρχος σχεδιασμός, νόμιμη και μη νόμιμη εκτός σχεδίου δόμηση, πλημμελής επίβλεψη της οικοδόμησης δημόσιων χώρων αλλά και πολιτικές επιλογές έχουν οδηγήσει σε ένα απέραντο δίκτυο αδιεξόδων, ενώ οι στενές και χωρίς πεζοδρόμια οδοί αποτελούν φυσιογνωμικό χαρακτηριστικό τυπικών γειτονιών όλης της χώρας.
Η εκτός σχεδίου δόμηση αποτελεί όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως μεγάλο πρόβλημα στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών, καθώς η κατάσβεσή τους δυσχεραίνεται από την ανάδειξη διαφορετικών προτεραιοτήτων που σχετίζονται με τα αιτήματα και την επιρροή των οικιστών.
Θα πρέπει: Ο κρατικός σχεδιασμός, και ειδικότερα ο πολεοδομικός και χωροταξικός, να προσανατολιστεί στην πρόβλεψη των οικιστικών αναγκών και να προχωρά στην ορθή σχεδίαση και χωροθέτηση οργανωμένων οικισμών και χώρων βιοτεχνικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων κ.λπ. και όχι να επιτρέπει ή να νομιμοποιεί εκ των υστέρων την εκτός σχεδίου δόμηση. Τα σχέδια διαχείρισης της δασικής αλλά και αστικής βλάστησης να λαμβάνουν υπόψη το συνεχές ενδεχόμενο δασικών πυρκαγιών σε όλα τα στάδια υλοποίησής τους. Ειδικά μέτρα πρέπει να παρθούν άμεσα για τον αποκλεισμό πυρόφιλων / πυράντοχων δασικών ειδών που φυτεύονται σήμερα μακριά από τις ζώνες της φυσικής τους εξάπλωσης. Για όλη τη χώρα να εκπονούνται (από τη δασική υπηρεσία, ΟΤΑ, Φορείς Διαχείρισης και ιδιοκτήτες γης) μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα σχέδια διαχείρισης δασικών εκτάσεων και λειμώνων με ειδική μέριμνα στην ολοκληρωμένη διαχείριση της βόσκησης. Τα μοντέλα πρόβλεψης στην εξέλιξη πυρκαγιών να είναι άμεσα προσβάσιμα στο κοινό. Να υπάρχει σε κάθε χώρο διαμονής ή παραμονής ανθρώπων σχέδιο προστασίας από ενδεχόμενο φωτιάς και άλλης φυσικής καταστροφής (πλημμύρα, σεισμός κ.λπ.) το οποίο θα είναι αντιληπτό και προσιτό σε όλους/ες. Τα ζητήματα πολιτικής προστασίας θα πρέπει να έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα στο σύστημα της τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης. Κάθε πολίτης θα πρέπει να γνωρίζει πώς θα προφυλαχθεί αλλά και πώς θα βοηθήσει σε κάθε περίπτωση παρόμοιων κινδύνων (πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμοί κ.λπ.).

Δευτέρα 30 Ιουλίου 2018

Μπορούν να υπάρξουν δασικές πόλεις;


Του Νίκου Μπελαβίλα*
Σε μία καταστροφή σαν την προχθεσινή, αν επιτρέπεται να είναι κανείς ψύχραιμος, να αντέχει, να αναλύσει νηφάλια, οφείλει να ψάξει ξανά για τις αιτίες. Ταυτόχρονα να σκεφτεί την επομένη μέρα. Τι συνέβαινε στα δασοσκεπή και παράκτια προάστια πριν από τη μεγάλη πυρκαγιά, τι θα ακολουθήσει;
Ας συμφωνήσουμε πρώτα στη λέξη "προάστια". Η Ραφήνα, το Μάτι, το Ζούμπερι, η Νέα Μάκρη, ο Μαραθώνας, οι Άγιοι Θεόδωροι, η Κινέτα δεν είναι μικροί παραθεριστικοί οικισμοί, χωριουδάκια με λίγα σπίτια και ανθρώπους μέσα στη φύση, δίπλα στη θάλασσα, όπως ήσαν πριν από το 1960.
Δεν μιλάμε για χωριά διακοσίων - τριακόσιων κατοίκων, μέσα ή δίπλα στο δάσος, όπου χτυπάει η καμπάνα του συναγερμού, δίνεται εντολή στους κατοίκους να μείνουν στην κεντρική πλατεία για να σωθούν ή να εκκενώσουν. Μιλάμε για μεγάλες πόλεις. 20.000 κάτοικοι στη Ραφήνα και στο Πικέρμι χωρίς τους παραθεριστές, 16.000 στη Νέα Μάκρη, 12.000 στον Μαραθώνα.
Ο καλοκαιρινός πληθυσμός υπερβαίνει κατά πολύ τους 100.000 κατοίκους στην "κόκκινη" περιοχή των πυρκαγιών ανατολικά της Πεντέλης. Ίσως μισό εκατομμύριο στις αντίστοιχες ζώνες σε όλη την Αττική. Τέτοιες πόλεις θέλουν μέρες, να εκκενωθούν με ασφάλεια.

Η αθηναϊκή επέκταση μέσα στα δάση

Είναι όλος ο πολύποδας της αστικής διάχυσης, η αθηναϊκή επέκταση του τελευταίου τετάρτου του 20ού αιώνα που βρίσκεται μέσα σε αυτή την "κόκκινη" ζώνη∙ οι παρυφές των Γερανείων, της Πάρνηθας, της Πεντέλης, της Λαυρεωτικής, όλη η ακτή του νότιου Ευβοϊκού, του δυτικού Σαρωνικού.
Η μεγάλη ώθηση δόθηκε στη διάρκεια της δικτατορίας. "Πρότυποι" και συνεταιριστικοί διαφόρων τύπων οικισμοί ή άλλοι αυθαίρετοι χωρίς καμία νομιμοποίηση γεννήθηκαν στα δάση. Μετά το 1975 και ακόμη περισσότερο μετά το 1983 η πολεοδομική νομοθεσία έγινε πιο αυστηρή απαγορεύοντας τη δόμηση μέσα στα πεύκα. Όμως η αναμενόμενη προαστιοποίηση της Αθήνας βρήκε διέξοδο εκεί.
Με την ανοχή δημάρχων, βουλευτών και τη βοήθεια διεφθαρμένων κρατικών υπαλλήλων η δόμηση συνεχίστηκε. Μία ολόκληρη οικονομία στήθηκε. Από την άλλη πλευρά στελέχη των πολεοδομικών διευθύνσεων και λίγοι στρατευμένοι δασάρχες προσπαθούσαν να σώσουν το περιαστικό πράσινο της Αθήνας, αλλά και να πουν ότι αυτά τα προάστια δεν είναι βιώσιμα. Απειλούνταν, θεωρούνταν γραφικοί, εμμονικοί.
Θυμηθείτε το στερεότυπο που ακούμε σε καφενεία, σε τηλεοράσεις ή και στη Βουλή για μία από τις δύο δήθεν μεγάλες πληγές της διοίκησης: τα δασαρχεία (η άλλη είναι η αρχαιολογία). Είναι συγκλονιστική η προχθεσινή συνέντευξη της επιθεωρήτριας περιβάλλοντος Μαργαρίτας Καραβασίλη για τις πιέσεις προς τα στελέχη του ΥΠΕΧΩΔΕ τη δεκαετία του 1980 προς όσους προσπαθούσαν να σταματήσουν την αυθαίρετη δόμηση, και στο σήμερα κατεστραμμένο Μάτι. Τελικά το Μάτι μετετράπη σε ένα οικιστικό μπουρλότο που κάποια στιγμή άναψε.
Όλο αυτό το γεωγραφικό τόξο χτίστηκε ενώ τα δάση καίγονταν. Οι συνεχείς πυρκαγιές στην ζώνη των ορεινών όγκων της Αττικής ξεσπούν κάθε καλοκαίρι εδώ και σαράντα χρόνια. Μετά από κάθε καταστροφή έρχεται η ρυμοτομία των καταπατητών. Η πυρκαγιά ως πολεοδόμος της νέας Αθήνας. Ακολουθεί η ανέγερση λίγων λαϊκών κατοικιών και πολλών ακριβών επαύλεων. Αρχίζει η πίεση για ένταξη στο σχέδιο πόλης. Τα δάση ξαναφυτρώνουν. Τα προάστια ανάμεσά τους. Οι παραθεριστές απολαμβάνουν τα πεύκα, τη θέα και τη θάλασσα σε ακριβά οικόπεδα. Ώς την επόμενη πυρκαγιά, οπότε θα ξανακουστεί η κραυγή: "Τι κάνει το κράτος;".
Στην περιοχή της σημερινής καταστροφής 21.000 στρέμματα καλύπτουν οι αυθαίρετοι οικισμοί σε δάση του Μαραθώνα, της Ραφήνας, του Πικερμίου. 90.000 στρέμματα δασικών εκτάσεων έχουν εκχερσωθεί εκεί τις τελευταίες δεκαετίες με νόμιμο ή παράνομο τρόπο. Σε ολόκληρη την Αττική εκτός λεκανοπεδίου η έκταση τέτοιων αυθαιρέτων προαστίων ανέρχεται σε ιλιγγιώδη μεγέθη.

Υπάρχει δασική πόλη;

Εκκρεμεί η πρώτη ερώτηση: Μπορεί να χτιστεί ένας οικισμός μέσα σε δάσος;
Η απάντηση είναι ναι υπό προϋποθέσεις. Υπάρχουν μικροί δασικοί οικισμοί, κατασκηνώσεις, ξενώνες, καταφύγια, παρατηρητήρια, μονοπάτια. Δεν υπάρχουν δασικές πόλεις. Δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να συνυπάρξει μία πόλη τέτοιας έκτασης, όπως τα αττικά προάστια, τέτοιου πληθυσμού, τέτοιας πυκνότητας με το μεσογειακό πευκόδασος. Ή το δάσος θα καταστραφεί ή η πόλη.
Σε πιθανό σχόλιο πως στη δυτική ακτή των ΗΠΑ, στο Λος Άντζελες και το Χόλιγουντ, βλέπουμε αυτό το μοντέλο προαστίου, θα πρέπει να συμπληρώνουμε ότι το βλέπουμε συχνά - πυκνά φλεγόμενο να εκκενώνεται, με πολλούς νεκρούς. Μάλλον δεν είναι αυτό το πρότυπο πόλης που θα θέλαμε.
Αυτό το εύφλεκτο, όμορφο αλλά ξερό δάσος στα μεσογειακά γεωγραφικά πλάτη έχει έναν φυσιολογικό κύκλο φωτιάς. Καίγεται μια - δυο φορές σε κάθε αιώνα και αναγεννάται. Η πόλη χτίζεται για πολλές γενιές, όχι για πενήντα χρόνια. Χρειάζεται δρόμους, λεωφόρους, πλατείες, δημόσιες εγκαταστάσεις, από σχολεία έως πυροσβεστικούς σταθμούς, από γήπεδα έως κέντρα υγείας. Γι' αυτό η συνύπαρξη είναι αδύνατη.
Όπως επομένως ένα αστικό σύμπλεγμα δεν μπορεί να χτιστεί επάνω σε έναν ορεινό χείμαρρο, ελπίζοντας ότι ο χείμαρρος δεν θα ξεχειλίσει ποτέ, δεν μπορεί να χτιστεί με σαθρά κτήρια, ελπίζοντας ότι δεν θα γίνει ποτέ σεισμός, έτσι μία πόλη δεν μπορεί να έχει για στέγη την πράσινη κόμη των πυκνών δένδρων, τα κλαδιά και τις πευκοβελόνες ούτε για έδαφος πουρνάρια και σχίνα ελπίζοντας ότι αυτά δεν θα ανάψουν ποτέ. Το επιχείρημα που φορές ακούγεται, "αφήστε τον κόσμο να χτίσει μέσα στο πράσινο γιατί έτσι προστατεύεται", κάηκε πριν από λίγες μέρες στο Μάτι.

Τι να κάνουμε

Εκκρεμεί η δεύτερη ερώτηση: Πώς τα βάζει μία κυβέρνηση με χιλιάδες ιδιοκτήτες; (Ας αφήσουμε προς στιγμήν τους κερδοσκόπους στην άκρη). Εδώ η απάντηση δεν είναι τεχνική, είναι πολιτική:
Υπάρχουν λίγες στιγμές στην Ιστορία που γίνονται μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Λειτουργούν καταλυτικά αλλάζοντας νομοτέλειες, στερεότυπα και παθογένειες. Γίνεται χωρίς να έρθει ο κόσμος τα πάνω κάτω; Ναι, γίνεται! Υπήρξαν τέτοιες στιγμές:
* Όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος επέβαλε παντού την υποχρέωση να εκδίδεται οικοδομική άδεια για τα κτίσματα και να εφαρμόζεται οικοδομικός κανονισμός. Ώς τότε τα σπίτια χτίζονταν με μία έγκριση του τοπικού αστυφύλακα όπου να 'ναι.
* Όταν ο Αντώνης Τρίτσης επέβαλε κάθε πόλη, κάθε επέκτασή της να έχει μελετημένο πολεοδομικό σχέδιο. Ώς τότε αρκούσε ένα τοπογραφικό σχέδιο ενός κτηματομεσίτη και μία υπογραφή ενός υπουργού.
* Όταν μετά τους σεισμούς της Καλαμάτας, της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας συνειδητοποιήθηκε ότι δεν μπορεί να επιβιώσει η σύγχρονη Ελλάδα χωρίς αντισεισμικά κτήρια. Επιβλήθηκε ένας από τους καλύτερους αντισεισμικούς κανονισμούς στον κόσμο.
Ας κρατήσουμε τούτο. Από τότε κανείς εργολάβος, κανείς ιδιοκτήτης, κανείς μηχανικός δεν διανοείται να "κλέψει σίδερα", παρότι η αντισεισμική θωράκιση κοστίζει πολύ. Έτσι ένας σεισμός δεν αφήνει πια πίσω του εκατοντάδες νεκρούς και γκρεμισμένα κτήρια όπως συνέβαινε άλλοτε.
Με λίγα λόγια, υπήρξαν επιτυχημένες μεταρρυθμίσεις που επιβλήθηκαν σε κρίσιμες στιγμές. Είναι η στιγμή!
Και η τρίτη ερώτηση: Τι θα γίνει με τους υπάρχοντες αυθαίρετους οικισμούς; Είναι βέβαιο ότι πρέπει να αλλάξουμε το συνολικό πρότυπο. Να θυμόμαστε σε λίγα χρόνια ότι αφορμή για τη μεγάλη μεταρρύθμιση στην πολεοδομική πολιτική ήταν η εκατόμβη στο Μάτι της Αττικής.
Ας πούμε την αλήθεια. Οι περιοχές αυθαιρέτων δεν μπορούν να ισοπεδωθούν ούτε να δημευθούν άπειρες περιουσίες. Όμως δεν είναι παράλογο να παγώσουν στην κατάσταση που βρίσκονται, σε καθεστώς υψηλών περιορισμών. Ανάλογο καθεστώς υπάρχει στους παραδοσιακούς οικισμούς και δεν αμφισβητείται από κανέναν.
Σημαίνει ειδικός χωρικός σχεδιασμός, περιορισμένη δόμηση κατοίκησης και μόνο, απαγόρευση επεκτάσεων, κατεδάφιση περιφράξεων, ρυμοτομία. Μεγάλοι δρόμοι, υποδομές ασφαλείας, διέξοδοι διαφυγής, δίκτυα πυρόσβεσης. Μαζί με πραγματικά εφαρμοστέα και ρεαλιστικά σχέδια έκτακτης ανάγκης. Δεν μιλώ για τα αυτονόητα, τα φράγματα θανάτου, τις μάντρες στη θάλασσα. Αυτές μπορούν και πρέπει να πέσουν τώρα, εν θερμώ. Η κοινή γνώμη θα χειροκροτήσει.

* Ο Νίκος Μπελαβίλας διδάσκει Πολεοδομία στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Ακραία φαινόμενα, άναρχη δόμηση, ανύπαρκτη πρόληψη

Για κάθε πυρκαγιά και κάθε πλημμύρα, “απλώς” καταστροφική ή πολύ περισσότερο φονική, υπάρχουν και ευθύνες. Ευθύνες για τη μη πρόληψη, στο μέτρο του δυνατού, και ευθύνες για τις όποιες καθυστερήσεις και τα όποια λάθη στην αντιμετώπιση. Ευθύνες διαχρονικές και σημερινές, σε όλα τα επίπεδα

Ρεπορτάζ: Κάκη Μπαλή
Έξι μέρες μετά την ανείπωτη τραγωδία στην ανατολική Αττική, με την εκατόμβη των θυμάτων και με ανθρώπους να αγνοούνται ακόμη, έξι μέρες μετά τις -ευτυχώς μη φονικές- πυρκαγιές στην Κινέτα και την Κρήτη, τρεις μέρες μετά τις απίστευτες πλημμύρες από ένα μπουρίνι στα βόρεια προάστια της Αθήνας, είναι εξαιρετικά δύσκολο να προχωρήσει κανείς σε έναν ψύχραιμο απολογισμό για το πώς έγιναν όλα αυτά και τι πρέπει να γίνει για να μην επαναληφθούν. Σίγουρα η απάντηση στα αγωνιώδη ερωτήματα δεν μπορεί να είναι ότι... φταίει το κακό το ριζικό μας. Βεβαίως, υπάρχουν και ακραία φαινόμενα, που οφείλονται είτε στην αλλαγή των χρήσεων γης είτε στην κλιματική αλλαγή. Αλλά σίγουρα για κάθε πυρκαγιά και κάθε πλημμύρα, “απλώς” καταστροφική ή πολύ περισσότερο φονική, υπάρχουν και ευθύνες. Ευθύνες για τη μη πρόληψη, στο μέτρο του δυνατού, και ευθύνες για τις όποιες καθυστερήσεις και τα όποια λάθη στην αντιμετώπιση. Ευθύνες διαχρονικές και σημερινές, σε όλα τα επίπεδα.
Μια ψύχραιμη πρώτη ανάλυση της τραγωδίας στο Μάτι κάνει ο δασολόγος - περιβαλλοντολόγος Νίκος Χλύκας. “Στο Μάτι τίποτε δεν πήγε καλά” λέει στην “Α”. Για την ακρίβεια ήταν ένας συνδυασμός εκρηκτικών παραγόντων που λειτούργησαν ως θανατηφόρα παγίδα: “Μαίνονταν ακραία ισχυροί άνεμοι σε μια περιοχή με αυθαίρετους οικισμούς, δρόμους στενούς, αδιέξοδα, με σπίτια σε ρεματιές, με κομμένη την πρόσβαση στη θάλασσα” παραθέτει. Στο ακραίο καιρικό φαινόμενο και τον κακό σχεδιασμό δεκαετιών ήρθε να προστεθεί η έλλειψη συντονισμού, εκπαίδευσης και ενημέρωσης των κατοίκων της περιοχής.
Ο Νίκος Χλύκας υπενθυμίζει ότι “οι δασικοί χάρτες της ανατολικής Αττικής έχουν παραδοθεί από τον Μάιο του 2010. Αλλά δεν έχουν αναρτηθεί εδώ και οκτώ χρόνια”, συνεπώς είναι σαν να μην υπάρχουν. Υπενθυμίζει ακόμη ότι στο Μάτι, όπως και σε πολλές άλλες περιοχές της Ελλάδας, “η αυθαίρετη δόμηση με τα χρόνια περίπου νομιμοποιήθηκε, τα σπίτια πήραν φως, νερό, τηλέφωνο, χωρίς ποτέ να γίνουν νόμιμα, χωρίς ποτέ να ανοίξουν δρόμοι, ανοιχτοί χώροι, πλατείες, όπως απαιτείται σε έναν οικισμό”.
 Το στοίχημα της πρόληψης
 Τώρα πρέπει να σκεφτούμε ψύχραιμα για τα σπίτια που χάθηκαν. Πώς ακριβώς θα επιτραπεί να χτιστούν και πάλι αυθαίρετα μέσα στο δάσος; Το σωστό -και πολιτικά πολύ δύσκολο- είναι να βρεθούν αλλού οικόπεδα για να χτίσουν οι πληγέντες, με πολεοδομικό σχέδιο. Ο Νίκος Χλύκας δεν έχει ψευδαισθήσεις: “Επειδή ζούμε στην Ελλάδα και δεν πρόκειται να γκρεμιστεί το Μάτι, και το κάθε Μάτι, θα πρέπει να οργανωθεί πολεοδομικά η περιοχή στο κομμάτι που δεν είναι δασικό. Να γκρεμιστεί ό,τι είναι απαραίτητο, να ανοίξουν δρόμοι, να ανοίξει η δίοδος στη θάλασσα”. Αλλά το πιο σημαντικό είναι θυμηθεί η Πολιτεία ότι στις πυρκαγιές δύο είναι τα ζητούμενα: η πρόληψη και η καταστολή. “Όσο το ισοζύγιο είναι τόσο δραματικά υπέρ της καταστολής και αγνοεί ουσιαστικά την πρόληψη οι τραγωδίες θα επαναλαμβάνονται” επιμένει ο δασολόγος. Και εξηγεί ότι πρόληψη σημαίνει τρία πράγματα: “Πρώτον, έργα δασονομικά, καθαρισμοί κ.λπ., δεύτερον, οργάνωση της φύλαξης με 24ωρες βάρδιες και τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών και, τρίτον, ενημέρωση του κοινού, πώς να κινείται σε ακραίες καταστάσεις”.
Είναι προφανές ότι και τα τρία ήταν ελλιπή.
Παραλογισμός
Για τη Ράνια Κλουτσινιώτη, αρχιτέκτονα και πολεοδόμο, είναι σημαντικό να δει κανείς τις αναλογίες που υπάρχουν μεταξύ των πλημμυρών στη Μάνδρα και της πυρκαγιάς στο Μάτι: “Προκαλούνται από ακραία φαινόμενα: μια έρχεται το νερό, την άλλη η φωτιά. Αλλά εμείς που υποτίθεται ότι είμαστε οργανωμένες κοινωνίες θα έπρεπε να έχουμε βρει τρόπους να τα αντιμετωπίζουμε” λέει στην “Α”. “Κι αν καταστροφές τύπου Μάνδρας θα μπορούσαν να αποτραπούν με μεγάλα αντιπλημμυρικά έργα πάνω από τον Πατέρα, για το Μάτι δεν είμαι σίγουρη εάν υπήρχε τρόπος. Τα πευκοδάση ανανεώνονται μόνο με την πυρκαγιά, άρα οι άνθρωποι δεν θα έπρεπε να κατοικούν μέσα σε πευκοδάση” τονίζει.
Η Ράνια Κλουτσινιώτη επισημαίνει τις χρόνιες κακοδαιμονίες με τα αυθαίρετα: “Οι πολεοδόμοι τα λέμε εδώ και δεκαετίες. Πρώτα νομιμοποιήθηκαν μαζικά τα αυθαίρετα με τον νόμο Τρίτση το 1983, μετά συνέχισαν να νομιμοποιούνται με την καταβολή προστίμων, σχεδόν σε όλες τις παράκτιες περιοχές. Σε πολλές περιοχές έγιναν εκ των υστέρων ρυμοτομικά σχέδια, αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκαν. Είναι παραλογισμός”.
 Βίοι παράλληλοι
 Μια άλλη, πολύ ενδιαφέρουσα παράμετρο βάζει στη συζήτηση από μακριά ο ερευνητής του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ, ειδικευμένος στη μελέτη των δασών Γιόχαν Γκόλνταμερ, μιλώντας στον γερμανικό Τύπο: “Αυτό που συνέβη στην Αττική είναι δραματικό και μου θυμίζει την κατάσταση στην Πορτογαλία πέρυσι, όπου σε δύο πυρκαγιές πέθαναν πάνω από 100 άνθρωποι”. Ο Γερμανός επιστήμονας υποστηρίζει ότι το βασικό πρόβλημα είναι κοινό σε όλες τις μεσογειακές χώρες:
“Στις πρώην αγροτικές περιοχές γύρω από την Αθήνα η καλλιεργήσιμη γη δεν αξιοποιείται τόσο εντατικά όσο παλαιότερα. Αντ’ αυτού γύρω από τις μεγάλες πόλεις έχουν αναπτυχθεί αστικές δομές με ακαλλιέργητα χωράφια και κήπους. Αυτό κάνει την κατάσταση τόσο επικίνδυνη. Στο παρελθόν τα αιγοπρόβατα τρέφονταν από το γρασίδι και τους χαμηλούς θάμνους στις περιοχές αυτές και έτσι το τοπίο φαινόταν μεν γυμνό, αλλά δεν ξεσπούσαν μεγάλες, καταστροφικές πυρκαγιές. Σήμερα οι άνθρωποι δεν εκμεταλλεύονται τη γη αυτή, υπάρχουν περισσότερα εξοχικά, κήποι και δέντρα -αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα σε πολλές νοτιοευρωπαϊκές χώρες. Έτσι τα προάστια πόλεων είναι συνήθως πιο ευάλωτα σε πυρκαγιές. Εκεί οι φωτιές γίνονται ανεξέλεγκτες».

Πέμπτη 5 Ιουλίου 2018

Ανακύκλωση: Πετάνε τις αποφάσεις στα σκουπίδια


Πώς η υποχρέωση για τέσσερα ξεχωριστά ρεύματα ανακύκλωσης (χαρτί, αλουμίνιο, πλαστικό, μέταλλο) έγινε αυθαίρετα "ένας κάδος"
Ως κράτος εν κράτει, η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, ο φορέας του συστήματος των μπλε κάδων πανελλαδικής εμβέλειας με περιεχόμενο τα απόβλητα συσκευασιών των δήμων προς ανακύκλωση, γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων ης, τις θεσμοθετημένες υποχρεώσεις έτσι όπως προκύπτουν από το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων και τον πρόσφατο νόμο για την ανακύκλωση.
Έτσι, λοιπόν, στο Αναθεωρημένο Επιχειρησιακό Σχέδιο που υπέβαλε ως όφειλε στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης, με ορίζοντα εφαρμογής τα έξι χρόνια από την ημερομηνία έγκρισής του, εμφανίζεται να περιφρονεί τα βασικά και στοιχειώδη. Δηλαδή την καθιέρωση τεσσάρων (γυαλί, πλαστικό, μέταλλα και χαρτί) ξεχωριστών ρευμάτων ανακύκλωσης των αποβλήτων συσκευασίας.
Επ' αυτού, παίζει ένα ιδιότυπο κρυφτούλι με τις αρμοδιότητες των δήμων και τις δικές της, ενώ χωρίς καμία τεκμηρίωση υποστηρίζει πως με τα σημερινά ετήσια έσοδα των 20 εκατ. ευρώ «δεν βγαίνει» και προτείνει σχεδόν διπλασιασμό (να φτάσουν στα 37 εκατ. ευρώ). Τα έσοδά της είναι οι πόροι που καταβάλλει η κοινωνία μέσω των συμβεβλημένων με αυτή επιχειρήσεων, αφού στην τιμή των προϊόντων είναι ενσωματωμένο το τέλος της ανακύκλωσης.
Σε δελτίο Τύπου (10.5.2018) με πανηγυρικό ύφος «για τη νέα άνοδο στην ανακύκλωση συσκευασιών, κατά 5% αύξηση το 2017 σε σχέση με το 2016», καθώς διανύει το 15ο έτος λειτουργίας της, αυτοσυστήνεται ως εξής:
«Η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, όπως προβλέπει ο νόμος, έχει μη κερδοσκοπική λειτουργία και εξυπηρετεί σκοπούς δημοσίου συμφέροντος. Ιδρύθηκε από βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις που είτε διαθέτουν συσκευασμένα προϊόντα στην ελληνική αγορά είτε κατασκευάζουν συσκευασίες και σήμερα αριθμεί σχεδόν 2.152 συμβεβλημένους. Στο μετοχικό κεφάλαιο της ΕΕΑΑ συμμετέχει και η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) κατά 35%. Η ΕΕΑΑ οργανώνει το Σύστημα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης για τα απόβλητα συσκευασίας (ΣΣΕΔ - ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ) σύμφωνα με τον Ν. 2939/01 όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. Το εθνικό θεσμικό πλαίσιο είναι απόρροια των ευρωπαϊκών Οδηγιών και υποχρεώνει τους διαχειριστές συσκευασίας, δηλαδή τις επιχειρήσεις που διαθέτουν συσκευασμένα προϊόντα στην ελληνική αγορά, να μεριμνήσουν για την ανακύκλωση των συσκευασιών τους».
Παρά ταύτα, το επιχειρησιακό της σχέδιο, το οποίο διαθέτει η «Αυγή» της Κυριακής, αφού προσπερνά την υποχρέωση για καθιέρωση των τεσσάρων ρευμάτων, θολώνει τα νερά και, παρότι η ΚΕΔΕ συμμετέχει στην εταιρεία, αναφέρει ότι "το εύρος και η πορεία υλοποίησης έργων με περισσότερα από δύο ρεύματα συλλογής αποβλήτων συσκευασίας συναρτώνται από τα ακόλουθα:
* Τα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων που καταρτίζουν οι ΟΤΑ και του οικείου εγκεκριμένου Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (άρθρο 7 παρ. 3 του Ν. 4496/2017), σχεδιασμοί τους οποίους δεν μπορεί να υπερβεί η ΕΕΑΑ.
* Την ενδεχόμενη παράλληλη ανάπτυξη ρεύματος ζυμώσιμων / οργανικών (καφέ κάδου), ενέργεια που θα θεωρείται ότι θα συνδράμει πολύ τόσο στην επίτευξη εθνικών στόχων για την ανακύκλωση απορριμμάτων όσο και στη βελτίωση ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών της ανακύκλωσης συσκευασιών.
* Σχετικές αποφάσεις της ΚΕΔΕ και των ΟΤΑ και κυρίως τη δυνατότητα και τον χρονοπρογραμματισμό των τελευταίων να στηρίξουν αποτελεσματικά τα τουλάχιστον τρία ρεύματα συλλογής, δηλαδή, τον μπλε κάδο, το ρεύμα χαρτιού, το ρεύμα κοινών απορριμμάτων, ενδεχομένως και το ρεύμα του καφέ κάδου".
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ενασχόληση της ΕΕΑΑ με τις γυάλινες συσκευασίες, «μπλε κώδωνες» εξαντλείται στα εύκολα. Αυτοί τοποθετούνται σε σημεία με επαγγελματικές δραστηριότητες (π.χ. εστιατόριο, μπαρ, καφέ...) όπου καταναλώνεται μεγάλη ποσότητα γυάλινων συσκευασιών. Άλλη μια παρατυπία του επιχειρησιακού σχεδίου είναι ότι αναγορεύει σε στρατηγικής σημασίας δραστηριότητα την ανάκτηση αποβλήτων συσκευασίας από σύμμεικτα απόβλητα και κάνει λόγο για συνεργασία με «ΣΔΙΤ Μακεδονίας» κ.λπ., δραστηριότητα που έχει απαγορεύσει ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης ήδη από τα τέλη Φεβρουαρίου.
Στη σχετική ανακοίνωση επισημαίνεται ξεκάθαρα πως «τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης δεν θα επιδοτούν καμία εργασία ανάκτησης αποβλήτων συσκευασίας από το ρεύμα των σύμμεικτων αστικών στερεών αποβλήτων, όπως για παράδειγμα ανάκτηση αποβλήτων συσκευασίας σε εργοστάσια μηχανικής διαλογής αστικών αποβλήτων, καθώς τέτοιου είδους επιδοτήσεις έρχονται σε αντίθεση με το πνεύμα και την ουσία του νόμου περί εναλλακτικής διαχείρισης (Ν. 2939/2001, όπως τροποποιήθηκε από τον Ν. 4496/2017), που υπαγορεύει τη χωριστή συλλογή των αποβλήτων συσκευασίας στην πηγή σε τέσσερα χωριστά ρεύματα».
Με τούτα και με κείνα, προφανώς το επιχειρησιακό σχέδιο δεν αναμένεται να εγκριθεί (η προθεσμία εκπνέει τον Νοέμβριο). Η ΕΕΑΑ επιχειρεί να ροκανίσει χρόνο προσδοκώντας άλλες μέρες. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι στο προοίμιο του επιχειρησιακού σχεδίου αναπολεί συγκεκριμένη περίοδο - «το Ε.Σ. περιόδου 2003-2008 είναι το μόνο σχέδιο που εγκρίθηκε και υλοποιήθηκε χωρίς προσκόμματα» αναφέρει.
Σε κάθε περίπτωση, εκκρεμεί η ενεργοποίηση της πρόβλεψης του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων σχετικά με το ότι τα έσοδα των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης αποτελούν δημόσιο πόρο και πρέπει να εξεταστεί ο έλεγχός τους μέσω κρατικού λογιστικού συστήματος για να αποτελέσουν επενδυτικό κονδύλι για την ανάπτυξη των συστημάτων της νέας διαχείρισης αποβλήτων.
Η τύχη... των αποβλήτων συσκευασίας
Τα απόβλητα συσκευασίας (Α.Σ.) προέρχονται από τους συνεργαζόμενους ΟΤΑ και συλλέγονται μέσω του δικτύου των μπλε κάδων, εντός των οποίων οι πολίτες καλούνται να τοποθετήσουν τα Α.Σ. που έχουν διαχωρίσει στο σπίτι τους. Εν συνεχεία, το περιεχόμενο των κάδων συλλέγεται από τα οχήματα συλλογής (η αποκομιδή είναι ευθύνη των δήμων, ενώ ο εξοπλισμός, π.χ. κάδοι, οχήματα διατίθενται από το σύστημα) και οδηγείται στα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ). Εδώ τα υλικά διαλέγονται σε επιμέρους, ομοιογενείς ποιότητες υλικών συσκευασίας και προωθούνται προς ανακύκλωση στην αγορά δευτερογενών υλικών.

Σάββατο 23 Ιουνίου 2018

Μείωση κατά 75% της πλαστικής σακούλας στα σούπερ μάρκετ



Θεαματική μείωση της κατανάλωσης πλαστικής σακούλας κατά 75% στα σούπερ μάρκετ το πρώτο τρίμηνο του 2018 δείχνουν τα πρώτα στοιχεία, όπως ανακοίνωσε χθες το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Όπως είναι γνωστό, το ανταποδοτικό τέλος των 4 λεπτών μαζί με τον ΦΠΑ ανά αγορά λεπτής πλαστικής σακούλας ισχύει από την αρχή της χρονιάς. Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, τα επίσημα στοιχεία εσόδων πρώτου τριμήνου της ΑΑΔΕ λένε ότι οι πλαστικές σακούλες που χρησιμοποιήθηκαν στο λιανικό εμπόριο και στα πολυκαταστήματα ήταν 202.887.964 τεμάχια. Το αντίστοιχο περιβαλλοντικό τέλος που βεβαιώθηκε από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) και θα αποδοθεί στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) ήταν 6.086.639 ευρώ.
Συγκριτικά «με τις αντίστοιχες ποσότητες ετήσιας χρήσης λεπτής πλαστικής σακούλας στον τομέα του λιανικού εμπορίου και ανάγοντας την ποσότητα σε ετήσια βάση, εμφανίζεται θεαματική μείωση της κατανάλωσης πλαστικής σακούλας της τάξεως του 75% στα σούπερ μάρκετ, ενώ μείωση παρατηρείται και στο λιανικό εμπόριο» παρατηρεί το ΥΠΕΝ. Προσθέτει δε ότι η ετήσια παραγωγή πλαστικής σακούλας ήταν από 200 έως 500 τεμάχια ανά κάτοικο σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των φορέων της αγοράς και των οργανώσεων. Όπως εξηγεί, «τα στοιχεία του πρώτου τριμήνου δεν επαρκούν για την πλήρη εικόνα της χρήσης πλαστικής σακούλας, είναι όμως ενδεικτικά, διότι από ένα μεγάλο τμήμα της αγοράς δίνουν ετήσιο ισοδύναμο συντελεστή χρήσης 75 τεμαχίων ανά πολίτη».
Το ΥΠΕΝ προαναγγέλλει θέσπιση νέων εργαλείων, όπως η αποτύπωση σειριακού αριθμού (barcode) και σήμανσης σε κάθε σακούλα με ημερομηνία παραγωγής και χώρα προέλευσης, η καταχώρηση του συνόλου των παραγωγών στο Εθνικό Μητρώο, η θέσπιση προδιαγραφών και οι ειδικοί έλεγχοι, εκτιμώντας πως η εφαρμογή τους θα μειώσει περαιτέρω τη χρήση της λεπτής πλαστικής σακούλας και στους τομείς του λιανικού εμπορίου που δεν έχουν συμπεριληφθεί στα περιοριστικά μέτρα (λαϊκές αγορές και περίπτερα). Επιπροσθέτως, θεωρεί πως η χρήση των παραπάνω εργαλείων θα εξαλείψει την παράτυπη κυκλοφορία σακουλών και τη φοροδιαφυγή, ενώ η υιοθέτηση κοινής μεθοδολογίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα καταστήσει δυνατό τον ακριβή υπολογισμό της ετήσιας κατά κεφαλήν κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς και στη χώρα μας.
Ο αναπληρωτής υπουργός Σ. Φάμελλος χαιρετίζει τη θετική αλλαγή στην καταναλωτική συμπεριφορά των πολιτών, υπογραμμίζοντας ότι «τα έσοδα του περιβαλλοντικού τέλους από τη χρήση της λεπτής πλαστικής σακούλας θα επιστραφούν άμεσα και εξ ολοκλήρου στους πολίτες μέσω της διάθεσης άλλων εναλλακτικών μέσων μεταφοράς προϊόντων, όπως πάνινες, βιοαποδομήσιμες και πλαστικές τσάντες πολλαπλών χρήσεων».

Τετάρτη 30 Μαΐου 2018

Ακτές χωρίς προϊόντα μίας χρήσης - νομοθετείται φέτος η ξεχωριστή συλλογή οργανικών απορριμμάτων



Ενόψει των νέων μέτρων περιορισμού της χρήσης πλαστικών προϊόντων που προωθεί η Κομισιόν, (όπως καλαμάκια, μαχαιροπήρουνα, πιάτα, ποτήρια, μπουκάλια μίας χρήσης, αλλά και μπατονέτες κτλ.), ο κ. Φάμελλος είπε ότι «εδώ και ένα χρόνο το κυβερνητικό συμβούλιο οικονομικής πολιτικής έχει εγκρίνει την προετοιμασία ειδικής δημόσιας πολιτικής για την κυκλική οικονομία. Πρόσφατα συγκροτήθηκε διυπουργικό όργανο, λειτουργεί τεχνική διυπουργική γραμματεία και υπάρχει ήδη ελληνική στρατηγική για την κυκλική οικονομία», η οποία αναρτήθηκε για διαβούλευση στο OpenGov την περασμένη Παρασκευή.
 
«Ξεκινήσαμε με το μέτρο για την πλαστική σακούλα», όπως ανέφερε, ενώ έπεται «εισαγωγή κριτηρίων οικολογικού σχεδιασμού στην διαχείριση προϊόντων, όπως το να μην υπάρχουν πολλαπλά είδη πλαστικού σε μία συσκευασία, για να διευκολύνεται η ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση, να μην προωθούμε προϊόντα μίας χρήσης που ρυπαίνουν το περιβάλλον με επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και την υγεία αλλά και στο τουριστικό προϊόν της χώρας». «Η πρόταση για την οικονομία είναι η επιχορήγηση, επιδότηση, προώθηση εθελοντικών συμφωνιών για την διακοπή ή τον περιορισμό χρήσης προϊόντων μίας χρήσης», είπε ο υπουργός σε άλλο σημείο.
 
Ο κ. Φάμελλος τόνισε ότι «είμαστε από τις πρώτες χώρες την ΕΕ που έχουμε στρατηγική για την κυκλική οικονομία, έχουμε εισάγει εργαλεία όπως το "πληρώνω όσο πετάω" για τους Δήμους, την σύνδεση με τα τέλη καθαριότητας και το κόστος διαχείρισης απορριμμάτων. Ταυτόχρονα έχουμε ξεκινήσει την ίδια συζήτηση στο Συμβούλιο Υπουργών και με τους Έλληνες παραγωγούς. Θέλουμε ο οικολογικός σχεδιασμός να επηρεάζει τα τέλη ανακύκλωσης και τα τέλη διαχείρισης κάθε υλικού. Ανάλογα με την επαναχρησιμοποίηση και επιστροφή υλικού στην παραγωγή, θα έχουμε χαμηλότερο κόστος διαχείρισης και παραγωγής για κάποια προϊόντα. Θέλουμε να επιδοτήσουμε την επαναχρησιμοποίηση και να αποθαρρύνουμε τα "μίας χρήσης" προϊόντα που διατίθενται ελεύθερα».
 
Προανήγγειλε μάλιστα ότι «το 2018 θα νομοθετηθεί η υποχρέωση ξεχωριστής συλλογής οργανικών απορριμμάτων στις πόλεις και ζητούμε να υπάρχουν πρωτοβουλίες, όπως π.χ. για ακτές χωρίς προϊόντα μίας χρήσης. Ακτές ιδιαίτερου κάλλους να μην είναι γεμάτες πλαστικά, να βρούμε άλλα υλικά, για καλαμάκια, ποτήρια, κτλ. Υπάρχουν σύγχρονα, καινοτόμα υλικά, που είναι και "μόδα", δημιουργούν νέο τζίρο στην αγορά και εργασία. Αυτή την οικολογική "μόδα" θέλουμε να την ακολουθήσουμε», κατέληξε.

Δευτέρα 21 Μαΐου 2018

Μια κρυμμένη υπόγεια απειλή


Η ρύπανση του εδάφους αποτελεί ανησυχητική απειλή για τη γεωργική παραγωγικότητα, την ασφάλεια των τροφίμων και την ανθρώπινη υγεία. Ωστόσο, πολύ λίγα είναι γνωστά για την κλίμακα και τη σοβαρότητα αυτής της απειλής, προειδοποιεί νέα έκθεση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO). 
Η εκβιομηχάνιση, οι πόλεμοι, οι εξορύξεις και η εντατικοποίηση της γεωργίας έχουν αφήσει όλα μια κληρονομιά ρύπανσης του εδάφους σε όλο τον πλανήτη, ενώ με την ανάπτυξη των πόλεων το έδαφος αντιμετωπίζεται ως νεροχύτης για όλο και μεγαλύτερες ποσότητες αστικών αποβλήτων, αναφέρει η έκθεση με τίτλο «Ρύπανση του εδάφουςμια κρυμμένη πραγματικότητα». 
Η ρύπανση του εδάφους επηρεάζει τα τρόφιμα που τρώμε, το νερό που πίνουμε, τον αέρα που αναπνέουμε και την υγεία των οικοσυστημάτων μας και η δυναμική των εδαφών για την αντιμετώπιση της ρύπανσης είναι περιορισμένη.
Εντούτοις, παρόλο που η εντατικοποίηση της γεωργίας, η βιομηχανική παραγωγή και η αστικοποίηση συνεχίζονται με ταχείς ρυθμούς, δεν έχει πραγματοποιηθεί ποτέ συστηματική αξιολόγηση της κατάστασης της ρύπανσης του εδάφους σε παγκόσμιο επίπεδο, σημειώνεται στην έκθεση. 
Οι μελέτες που έχουν διεξαχθεί μέχρι στιγμής περιορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στις ανεπτυγμένες οικονομίες, συνεπώς υπάρχουν τεράστιες ελλείψεις πληροφόρησης σχετικά με την πληρότητα και την έκταση του προβλήματος. Αυτό που γνωρίζουμε ελάχιστα είναι ανησυχητικό, προσθέτει η έκθεση. 
Για παράδειγμα, στην Αυστραλία εκτιμάται ότι περίπου 80.000 περιοχές υποφέρουν από ρύπανση του εδάφους. Η Κίνα έχει κατηγοριοποιήσει το 16% του συνόλου των εδαφών της και το 19% των γεωργικών εδαφών της ως μολυσμένες ζώνες.
Υπάρχουν περίπου 3 εκατομμύρια δυνητικά ρυπασμένες περιοχές στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο και στα Δυτικά Βαλκάνια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες υποφέρουν από ρύπανση 1.300 τοποθεσίες. 
Αυτοί οι αριθμοί μάς βοηθούν να κατανοήσουμε την έκταση του προβλήματος της ρύπανσης για τα εδάφη αλλά δεν αντικατοπτρίζουν την πλήρη έκταση της ρύπανσης του εδάφους σε όλο τον κόσμο και τονίζουν την ανεπάρκεια των διαθέσιμων πληροφοριών και τις διαφορές στην καταγραφή ρυπασμένων περιοχών σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές. 
Η ρύπανση του εδάφους συχνά δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή οπτικά ή να εκτιμηθεί άμεσα, γεγονός που την καθιστά κρυφό κίνδυνο με σοβαρές συνέπειες.
Εχει αντίκτυπο στην επισιτιστική ασφάλεια τόσο μέσω της βλάβης του μεταβολισμού των φυτών, μειώνοντας έτσι τις αποδόσεις των καλλιεργειών, ενώ καθιστά τις καλλιέργειες μη ασφαλείς για κατανάλωση.
Οι ρύποι, επίσης, βλάπτουν άμεσα τους οργανισμούς που ζουν στο έδαφος. 
Και, φυσικά, τα εδάφη που έχουν μολυνθεί από επικίνδυνα στοιχεία (π.χ. αρσενικό, μόλυβδο και κάδμιο), οργανικά χημικά όπως τα PCB (πολυχλωριωμένα διφαινύλια) και πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες (PAH) ή τα φαρμακευτικά προϊόντα όπως τα αντιβιοτικά, ή οι ενδοκρινικοί διαταράκτες, θέτουν σοβαρούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. 

Τι προκαλεί τη ρύπανση 

Μέχρι στιγμής, η περισσότερη ρύπανση του εδάφους οφείλεται σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Βιομηχανικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της εξόρυξης, της τήξης και της μεταποίησης, οικιακά, ζωικά και αστικά απόβλητα, φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα, λιπάσματα, προϊόντα πετρελαίου που απελευθερώνονται ή υποβαθμίζονται στο περιβάλλον, τα καυσαέρια που παράγονται από τις μεταφορές – όλα συμβάλλουν στο πρόβλημα.
Η έκθεση του FAO αποτελεί μια σύνθεση των υφιστάμενων επιστημονικών ερευνών για τη ρύπανση του εδάφους και η γλώσσα των αριθμών είναι παραπάνω από αποκαλυπτική.  
Η παραγωγή χημικών προϊόντων αναπτύχθηκε ταχέως τις τελευταίες δεκαετίες και αναμένεται να αυξάνεται ετησίως κατά 3,4% μέχρι το 2030. Το 2015, η ευρωπαϊκή χημική βιομηχανία παρήγαγε 319 εκατομμύρια τόνους χημικών ουσιών.
Από αυτούς, 117 εκατομμύρια τόνοι θεωρήθηκαν επικίνδυνοι για το περιβάλλον. Η παγκόσμια παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων ήταν περίπου 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι ετησίως το 2012 και αναμένεται να αυξηθεί σε 2,2 δισεκατομμύρια τόνους ετησίως έως το 2025. 
Σε πολλές περιοχές του κόσμου, τα επίπεδα έμμονων οργανικών ρύπων (διοξίνες και οι παρόμοιες με τις διοξίνες ενώσεις) στο ανθρώπινο γάλα είναι σημαντικά υψηλότερα από αυτά που θεωρούνται ασφαλή, με υψηλότερη συχνότητα στην Ινδία και σε ορισμένες ευρωπαϊκές και αφρικανικές χώρες.
Ορισμένες χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος αύξησαν σημαντικά τη χρήση φυτοφαρμάκων κατά την τελευταία δεκαετία.
Το Μπανγκλαντές, για παράδειγμα, την τετραπλασίασε, η Ρουάντα και η Αιθιοπία την εξαπλασίασαν και το Σουδάν τη δεκαπλασίασε. 
Η παγκόσμια παραγωγή κοπριάς αυξήθηκε κατά 66% μεταξύ 1961 και 2016, από 73 σε 124 μεγατόνους. Ο όγκος της κοπριάς που διατίθεται στα εδάφη αυξήθηκε από 18 σε 28 μεγατόνους και η ποσότητα κοπριάς που απομένει στους βοσκοτόπους αυξήθηκε από 48 σε 86 μεγατόνους. Η κοπριά μπορεί να περιέχει μεγάλες ποσότητες βαρέων μετάλλων, παθογόνων οργανισμών και αντιβιοτικών. 
Τα εδάφη κοντά στους δρόμους έχουν υψηλά επίπεδα βαρέων μετάλλων, υδρογονανθράκων και άλλων ρύπων, θέτοντας σε κίνδυνο την παραγωγή τροφίμων ή τη βόσκηση σε παρακείμενες των οδικών αρτηριών περιοχές.
Σχεδόν όλο το έδαφος στο βόρειο ημισφαίριο περιέχει ραδιονουκλεΐδια σε υψηλότερες συγκεντρώσεις από το επίπεδο υποβάθρου, ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές, ως αποτέλεσμα των επιπτώσεων από τις δοκιμές πυρηνικών όπλων στην ατμόσφαιρα και συμβάντων όπως το ατύχημα του Τσερνομπίλ.
Συντάκτης: 

Κυριακή 6 Μαΐου 2018

Θεσσαλονίκη: Εγκαίνια 4ου Φεστιβάλ Ανακύκλωσης

Πεντακόσιες χιλιάδες ευρώ ετησίως εξοικονομεί ο δήμος από την ανακύκλωση, τόνισε ο Γ. Μπουτάρης
Ο δήμος Θεσσαλονίκης ανακυκλώνει ετησίως 12.000 τόνους απορριμμάτων, εξοικονομώντας πεντακόσιες χιλιάδες ευρώ, τόνισε ο δήμαρχος, Γιάννης Μπουτάρης, στην ομιλία του, κατά την εκδήλωση εγκαινίων του 4ου Φεστιβάλ Ανακύκλωσης, στο περίπτερο 8 του Διεθνούς Εκθεσιακού Κέντρου Θεσσαλονίκης.
Ο κ. Μπουτάρης, τόνισε ότι το Φεστιβάλ Ανακύκλωσης, το οποίο διοργανώνει ο δήμος Θεσσαλονίκης, είναι νέος θεσμός, που έχει καθιερωθεί στη συνείδηση του κόσμου, όπως φαίνεται και από την προσέλευση σχολείων και επισκεπτών. Στόχος είναι να λάβει χαρακτήρα κλαδικής έκθεσης για να αναδειχθεί η οικονομική διάσταση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης.
Το 2017, όπως είπε,ο δήμος ανακύκλωσε το 19,5% των απορριμμάτων και την ίδια χρονιά ξεκίνησε η ανακύκλωση ρούχων, παπουτσιών και πιλοτικά η κομποστοποίηση στις λαϊκές αγορές. Ο κ. Μπουτάρης επισήμανε την ανάγκη ενεργειακής αξιοποίησης των απορριμμάτων, πρόσθεσε, ωστόσο, ότι για το θέμα αυτό υπάρχουν θεσμικά κενά.
Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας, ο οποίος εξέφρασε τη βούληση της Περιφέρειας, να βοηθήσει τους δήμους να αυξήσουν τα ποσοστά ανακύκλωσης και να τονώσουν την κυκλική οικονομία.
Στα εγκαίνια του 4ου Φεστιβάλ Ανακύκλωσης παραβρέθηκαν ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Περιβάλλοντος και Καθαριότητας, Θανάσης Παππάς, η πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου, Καλυψώ Γούλα και ο εντεταλμένος δημοτικός σύμβουλος υπεύθυνος για την Καθαριότητα, Λάζαρος Ζαχαριάδης.
Το 4ο Φεστιβάλ Ανακύκλωσης θα ολοκληρωθεί στις 6 Μαΐου, ενώ κεντρικό θέμα της διοργάνωσης είναι η ανακύκλωση στην εκπαίδευση.

Γ. Σταθάκης: «Μονόδρομος» η στροφή στις ΑΠΕ

Η αξιοποίηση των ΑΠΕ, εκτός από το χαμηλό περιβαλλοντικό κόστος, συνεπάγεται πλέον και χαμηλό οικονομικό κόστος, καθώς προσεγγίζει εκείνο των συμβατικών καυσίμων, οπότε «η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια είναι πλέον μια διαδικασία που θα προχωρήσει γρήγορα και οικονομικά βιώσιμη»
«Mονόδρομο» χαρακτήρισε τη στροφή στις ΑΠΕ, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης, μιλώντας σε ημερίδα της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, χθες, στη Θεσσαλονίκη.
«Προχωράμε στο νέο μηχανισμό στήριξης μέσω των διαγωνιστικών διαδικασιών, που ευθυγραμμίζει την Ελλάδα με το κοινοτικό πλαίσιο αλλά είναι παράλληλα προσαρμοσμένη με τις ιδιαίτερες ανάγκες της χώρας» υποστήριξε ο κ. Σταθάκης και εκτίμησε ότι ο νέος μηχανισμός θα προσελκύσει επενδύσεις άνω των 2,5 δισ. ευρώ.
Όπως είπε, η στροφή στις ΑΠΕ θα συμβεί σταδιακά, καθώς η αύξηση της παραγωγής ενέργειας τα επόμενα χρόνια θα προέρχεται αποκλειστικά από ΑΠΕ, στόχος που αποτυπώνεται ξεκάθαρα στον εθνικό μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό, που εκπονείται από την Εθνική Επιτροπή για την Ενέργεια και το Κλίμα.
Ο κ. Σταθάκης προσδιόρισε τρεις βασικούς άξονες της κυβερνητικής πολιτικής:
-η αύξηση του μεριδίου των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα να είναι μια ταχεία διαδικασία, συμβατή με τις δεσμεύσεις που απορρέουν από τη Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή και τους ακόμη πιο φιλόδοξους στόχους που θέτει η Ελλάδα για το 2030 (αύξηση των ΑΠΕ στο 30% και επίτευξη 30% εξοικονόμησης ενέργειας)
-ο μετασχηματισμός της αγοράς ενέργειας να γίνει στη βάση της απελευθέρωσης των αγορών ενέργειας (ηλεκτρισμού, φυσικού αερίου και target model), ώστε να υπάρχει ένα σαφές και απόλυτα ρυθμιζόμενο πλαίσιο για επενδυτές και καταναλωτές
-να υπάρξει ειδική μέριμνα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, με παρεμβάσεις όπως η μεταρρύθμιση του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου και ο εξορθολογισμός των χρεώσεων για Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας
Επεσήμανε, ότι η αξιοποίηση των ΑΠΕ, εκτός από το χαμηλό περιβαλλοντικό κόστος, συνεπάγεται πλέον και χαμηλό οικονομικό κόστος, καθώς προσεγγίζει εκείνο των συμβατικών καυσίμων, οπότε «η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια είναι πλέον μια διαδικασία που θα προχωρήσει γρήγορα και οικονομικά βιώσιμη».
Κλείνοντας την ομιλία του, ο κ. Σταθάκης επεσήμανε ότι ο τεράστιος μετασχηματισμός στον τομέα της ενέργειας ανοίγει τη δυνατότητα μετασχηματισμού του γενικότερου παραγωγικού δυναμικού της χώρας, με την αξιοποίηση του πολύ σημαντικού, πλούσιου ανθρώπινου κεφαλαίου και την ανάπτυξη μονάδων έρευνας και τεχνολογίας, όπως εκείνη που αποφάσισε να δημιουργήσει η Tesla σε συνεργασία με τον Δημόκριτο.

Κυριακή 7 Ιανουαρίου 2018

2018: Fake news και για τον περιορισμό του πλαστικού



Του Κλέαρχου Τσαουσίδη
Κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο μια ακόμη «είδηση» που αποδεικνύει ότι στα λόγια πολλοί είναι Ευρωπαίοι, αλλά στην πράξη παραμένουν λάτρεις του ρουσφετιού και της τζάμπα μαγκιάς.
Το θέμα δεν είναι αν όντως ένας ηλικιωμένος ψαράς της Σκοπέλου δεν έκοψε απόδειξη με το τέλος των 4 λεπτών για την πλαστική σακούλα την οποία έδωσε στον πελάτη του, αλλά το πώς το πλασάρισε ευφάνταστο τοπικό διαδικτυακό μέσο. Το οποίο πρόβαλε την «οργή των κατοίκων του νησιού που κινήθηκαν απειλητικά προς το μέρος» των ελεγκτών της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων και «ηρέμησαν μόνο όταν διαβεβαιώθηκαν πως δεν θα επιβάλουν πρόστιμο στον ψαρά».
Το φοβερό αυτό θέμα το αναπαρήγαγαν χωρίς διασταύρωση τα πρόθυμα διαδικτυακά μέσα που πυροβολούν αδιαλείπτως την κυβέρνηση.
Αν τα πράγματα όντως είχαν γίνει έτσι, που δεν έγιναν (διότι η ΑΑΔΕ δεν είχε καν συνεργείο στη Σκόπελο) τότε το πρόβλημα δεν θα ήταν μόνον η παρανομία του ψαρά. Είναι η χυδαιότητα όλων όσοι τάχαμου πονούν το περιβάλλον (για θυμηθείτε την πετρελαιοκηλίδα στον Σαρωνικό) αλλά θέλουν να συνεχιστεί η αλόγιστη χρήση του δολοφονικού για το περιβάλλον πλαστικού που κάνει περισσότερα χρόνια για να εξαφανιστεί από ό,τι το πετρέλαιο.
Έτσιδημιουργείται κλίμα ώστε να συνεχιστεί η αντίδραση κατοίκων και άλλων νησιών που έδερναν τους ελεγκτές του ΣΔΟΕ (επειδή τους ζητούσαν να κόβουν αποδείξεις), ή διαμαρτύρονταν στο Δημοτικό τους Συμβούλιο διότι πέφτει κανένα πρόστιμο για το κάπνισμα σε κλειστό χώρο. Το ζητούμενο για τους οπαδούς της κοινωνικής ακινησίας είναι να μην περάσει κανένα μέτρο εκσυγχρονισμού, από τα μικρά και «ασήμαντα» ίσαμε τα μεγάλα και απολύτως αναγκαία.
Η κυβέρνηση -και πράττει άριστα- προσπαθεί να εφαρμόσει τις «ξεχασμένες» από τις γαλαζοπράσινες κυβερνήσεις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να κάνει μερικά δειλά βήματα στην προστασία του Περιβάλλοντος. Απέναντί της δεν είναι μόνον η διατεταγμένη δημοσιογραφία και τα πολιτικά εξαπτέρυγα των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων (βλέπε Σκουριές, Ελληνικό). Είναι και απλοί πολίτες, συνήθως η παλιά καλή εκλογική πελατεία, που χρεώνουν στον τουρίστα -χωρίς απόδειξη- τη χωριάτικη σαλάτα 12 ευρώ, νοικιάζουν τα άθλια αδήλωτα δωμάτιά τους προς 50 ευρώ τη μέρα, αραδιάζουν τραπεζάκια στο πεζοδρόμιο επιτρέποντας με το ζόρι να περάσει ένας ευέλικτος άνθρωπος (ούτε σκέψη για ηλικιωμένους, μητέρες με καροτσάκια ή ανάπηρους), πετάνε τα σκουπίδια τους στη θάλασσα ή στην παιδική χαρά και επιτρέπουν στους θεριακλήδες να ντουμανιάζουν στους κλειστούς χώρους. Όλοι τους, όταν δώσει το σύνθημα η βαθιά συντήρηση, ουρλιάζουν επειδή βρέθηκε ένας κάδος γεμάτος σκουπίδια έξω από το σπίτι τους, σε μέρα απεργίας Κι ας άφησαν αυτοί οι ίδιοι τα σκουπίδια.
Πολλά από τα παραπάνω δεν είναι αρμοδιότητα της κυβέρνησης. Είναι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Αυτής που ξεσκιστήκαμε όλοι να αποκτήσει πόρους, αρμοδιότητες κ.λπ. Το αποτέλεσμα είναι πολλοί μικροί πασάδες να γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια τους νόμους και να διευκολύνουν τους τσαμπουκάδες των «οργισμένων» πολιτών.
Θα μου πείτε, εδώ είναι το πρόβλημα και όχι η επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, η μείωση της ανεργίας, η σωτηρία της πρώτης κατοικίας;
Ε, λοιπόν, το πρόβλημα είναι η τήρηση των νόμων. Πρώτα από τους αρμόδιους γι’ αυτό, τους δικαστές (κουβέντα για τη ΣΕΚΑΠ!) και τους αστυνομικούς, και στη συνέχεια από όλους μας. Διότι όταν διογκώνεται η κοινωνική ασυδοσία, στρεβλώνει τις συνειδήσεις ώστε να είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτό το αυτονόητο.
Δεν άκουσα π.χ. τη μαχητική εσχάτως ΓΣΕΕ να βάζει στα πρωτοβάθμια σωματεία το καθήκον να ελέγχουν τους χώρους εργασίας για να διευκολύνουν την πάταξη της μαύρης δουλειάς.
Δεν άκουσα κανέναν από αυτούς που παραπονέθηκαν διότι πήραν κοινωνικό μέρισμα κάποιοι αλλοδαποί να μας πουν αν οι ίδιοι κολλάνε ένσημα σ’ αυτούς που ξεσκατώνουν τους γονείς τους.
Δεν άκουσα ακόμη τους εξαγριωμένους «υπεραριστερούς» που εμποδίζουν τους πλειστηριασμούς (ένας προέκυψε και απαγωγέας!) να μας λένε πόσα σπίτια φτωχών έσωσαν. Προς το παρόν σώθηκαν (με τα παλαμάκια της δεξιάς) βίλες, μεζονέτες, πλοία και άλλα ακίνητα μπαταξήδων.
Η οικονομική κρίση μπορεί να φτάνει στο τέλος της το 2018, αλλά η κοινωνική κρίση, κάτι που προϋπήρχε επί δεκαετίες και έχει βαθιές ρίζες, πώς θα εξαφανιστεί όταν βλέπεις όλα τα αντιπολιτευόμενα κόμματα (ακόμη και το ΚΚΕ) να κάνουν το κορόιδο και να υποστηρίζουν μικρούς και μεγάλους παραβάτες;
Η επιστροφή στην κανονικότητα απαιτεί και αλλαγή συμπεριφοράς και ουσιαστική εφαρμογή της νομοθεσίας. Όλα τα’ άλλα είναι μασάλια...

Σάββατο 6 Ιανουαρίου 2018

Οχι άλλη τροφή στα σκουπίδια


Ογδόντα οκτώ εκατομμύρια τόνοι τροφίμων τον χρόνο εκτιμούν οι ειδικοί ότι καταλήγουν στα σκουπίδια, όσον αφορά τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο οι αριθμοί δείχνουν ότι χάνονται ή σπαταλώνται 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι ετησίως.
Το 1/3 δηλαδή των τροφίμων που παράγονται για να καταναλωθούν από τους ανθρώπους καταλήγουν στον σκουπιδοτενεκέ.
Στις αναπτυγμένες χώρες, σύμφωνα με στοιχεία του FAO (Food and Agriculture Organisation), πάνω από το 40% της απώλειας τροφής συμβαίνει μετά τη συγκομιδή και κατά τη διάρκεια της μεταποίησης, ενώ στις βιομηχανικές χώρες πάνω από το 40% της απώλειας αφορά το λιανικό εμπόριο και τους καταναλωτές.
Τι μπορεί να γίνει για να μειωθεί το φαινόμενο της κατασπατάλησης πόρων και τροφής;
Μπορούμε ως μεμονωμένα άτομα να συμβάλουμε στη μείωση των αριθμών που καταδεικνύουν μια σκληρή πραγματικότητα;
Φυσικά. Απλά πρέπει να επανακαθορίσουμε τον τρόπο σκέψης μας, άρα και της καταναλωτικής μας συμπεριφοράς, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί μέχρι το 2030 και μιλούν για τη μείωση της κατά κεφαλήν σπατάλης τροφής στο 50%.
Ποσοστό που αφορά τόσο το λιανεμπόριο όσο και τους καταναλωτές, καθώς και τη μείωση της απώλειας πόρων όσον αφορά την αλυσίδα που ξεκινά από τη γραμμή παραγωγής και φτάνει μέχρι τον εφοδιασμό.
Η Ε.Ε. ήδη επιλέγει την κυκλική οικονομία ως τον μόνο δρόμο για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την επισιτιστική ασφάλεια, έχοντας ξεκινήσει από τον Σεπτέμβριο του 2015 την ενημέρωση για την ευαισθητοποίηση των πολιτών του κόσμου.
«Γεννήθηκα στη Σιβηρία, όπου η τροφή δεν περίσσευε. Δεν θα ξεχάσω το βλέμμα της μητέρας μου όταν άφηνα έστω και μία απειροελάχιστη μπουκιά στο πιάτο μου. Αυτό το βλέμμα με κατατρέχει μέχρι σήμερα και με κάνει υποστηρικτή της κυκλικής οικονομίας ως τον μόνο δρόμο στην καταπολέμηση αυτού του τραγικού παγκόσμιου φαινομένου, της σπατάλης πόρων και τροφίμων».
Με αυτά τα λόγια προλόγισε τις εργασίες της επιτροπής ο Vytenis Andriukaitis, επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, δίνοντας την ανθρώπινη εμπειρία που καθορίζει μετέπειτα συμπεριφορές σε ένα φαινόμενο που δεν είναι τοπικό, δεν αφορά δηλαδή συγκεκριμένες χώρες για συγκεκριμένους λόγους.
Η εικόνα πεινασμένων ανθρώπων, και δη γηραιών, να αναζητούν την τροφή τους στα σκουπίδια ή στα απομεινάρια των λαϊκών αγορών, είναι εικόνα ντροπής που τα τελευταία χρόνια αφορά πάρα πολλούς συνανθρώπους μας καθημερινά.
Και το τραγικό είναι ότι κάθε μέρα, πόσω μάλλον κατά τη διάρκεια των γιορτών αλλά και μεθεόρτια, με τα περισσέματα φαγητών που βρίσκει κανείς πεταμένα στους κάδους των σκουπιδιών στις γειτονιές, στρώνεται κανονικότατα ένα γιορτινό τραπέζι.
Από δίπλα και οι μπλε κάδοι της ανακύκλωσης, κατάμεστοι από συσκευασίες κυρίως παιδικών παιχνιδιών, και παραδίπλα, πεταμένα στο πεζοδρόμιο, με ό,τι σακούλα ή συσκευασία δεν χώρεσε στους κάδους, τα χριστουγεννιάτικα έλατα που μέχρι πρότινος έδιναν ομορφιά στα σπίτια μας, τώρα να στέκουν έρημα και μαδημένα, να περιμένουν υπομονετικά τη μοίρα τους, που ευτυχώς είναι -μέσω των δήμων- οι εταιρείες που παράγουν κομπόστ στο οποίο και μετατρέπονται, δηλαδή σε χρήσιμο εδαφοβελτιωτικό υλικό προς επαναχρησιμοποίηση.
Αυτά σώζονται γιατί μεταποιούνται και αποκτούν νέο κύκλο ζωής, επαναχρησιμοποιούνται, μειώνοντας με αυτό τον τρόπο τη σπατάλη πόρων.
Στις εικόνες αυτές -συνηθισμένο φαινόμενο στα ελληνικά πεζοδρόμια, ειδικά μετά τις γιορτές - αναγιγνώσκει κανείς το ψυχογράφημα νοοτροπιών και τρόπου σκέψης που ηγούνται των πράξεων.
Το μετακατοχικό σύνδρομο των γονέων μας εξελίχθηκε από τους μετέπειτα πολίτες σε ασέβεια απέναντι σε αυτό που μας τρέφει, είτε αυτό αφορά την πρωταρχική πηγή που είναι η γη, το χώμα, το νερό, οι φυσικοί πόροι δηλαδή στο σύνολό τους, είτε στην τελική του μορφή που είναι το εκάστοτε προϊόν. Γιατί το κάθε προϊόν, για να φτάσει στην τελική του μορφή, έχει περάσει από μια αλυσίδα διεργασιών -από την καλλιέργεια, τη συγκομιδή μέχρι τη συσκευασία και την τοποθέτηση στο ράφι ή στα ψυγεία των σούπερ μάρκετ- και αυτό για να γίνει απαιτείται η χρήση πόρων.
Αυτό ήταν βίωμα για τις άλλοτε νοικοκυρές και τους νοικοκύρηδες, που έπρατταν αυτό που ονομάζουμε οικιακή οικονομία στην καθημερινότητά τους.
Δεν υπήρχε αφθονία τροφής ή πρώτων υλών και κάθε τι χρησιμοποιούνταν όχι με τσιγκουνιά, αλλά με σκέψη και προγραμματισμό.
Το ότι αξιοποιούσαν π.χ. το φαγητό της προηγούμενης ημέρας μεταποιώντας το σε κάτι άλλο, έφτασε να είναι ντροπή για εμάς τις διάδοχες νοικοκυρές. Να χρησιμοποιήσουμε τα αποφάγια; Ντροπή!
Ηρθε όμως να ακυρώσει την ντροπή μας η νέα τάση στη μαγειρική και ζαχαροπλαστική παρακαλώ, η οποία δίνει πλέον συνταγές για την επαναχρησιμοποίηση των φαγητών που περίσσεψαν από την προηγούμενη ημέρα και το κάνει με στιλ. Και πλέον ξαναγυρνάμε σε αυτό που έκαναν οι γιαγιάδες και οι μανάδες μας, χωρίς ενοχές, δικαιώνοντάς τες για την τόσων χρόνων λογική τού μαγειρεύω «ό,τι έχω» ή του «δεν πετιέται τίποτα».
Είναι σαφές ότι η μόδα καταγράφει τις ανάγκες των εποχών, προσαρμόζεται και προειδοποιεί για τα μελλούμενα. Ο άλογος υπερκαταναλωτισμός έχει πλέον ορατότατο αντίκρισμα στη Γη, στον πλανήτη που «μας σηκώνει στις πλάτες του».
Γιατί η απώλεια πόρων και η σπατάλη της τροφής, τα δύο σκέλη που απαρτίζουν αυτό που ονομάζεται food waste, έχει πολλές αναγνώσεις και επιπτώσεις.
Είναι παγκόσμιο πρόβλημα που έχει όχι μόνο οικονομικό και περιβαλλοντικό αποτύπωμα, αλλά εγείρει κοινωνικούς και ηθικούς προβληματισμούς, όταν έννοιες όπως επισιτιστική ανασφάλεια και πείνα αφορούν περίπου 800 εκατομμύρια ανθρώπων που, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, υποφέρουν από χρόνιο υποσιτισμό.
Αυτό σε αριθμούς μεταφράζεται στο ότι πλήττεται σχεδόν ένας στους τρεις ανθρώπους του πλανήτη.

«Καταπολεμήστε τη σπατάλη τροφής, ταίστε τον πλανήτη»

Ποιες είναι οι κύριες πηγές/τομείς που εμφανίζουν τη μεγαλύτερη σπατάλη ή απώλεια τροφής;
Οπως αναφέρεται σε ενημερωτικό υλικό στην ιστοσελίδα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων:
«Στην Ε.Ε. οι τομείς που συμβάλλουν κυρίως στη σπατάλη των τροφίμων είναι τα νοικοκυριά σε ποσοστό 53%, η μεταποίηση (19%), και ακολουθούν οι υπηρεσίες τροφίμων (12%), η πρωτογενής παραγωγή (11%) και το χονδρικό και λιανικό εμπόριο (5%)». Και σωστά σχολιάζεται πως «αυτό σημαίνει ότι όλοι οι συντελεστές της αλυσίδας τροφίμων συμβάλλουν στην απώλεια και σπατάλη των τροφίμων και συνεπώς μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και μείωσή τους».
Αφού λοιπόν τα νοικοκυριά διαχειρίζονται το 53% της κατασπατάλησης τροφής, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι η πρόληψη, άρα και η μείωση της σπατάλης είτε πόρων είτε τροφής ξεκινά από εμάς τους ίδιους.
Αυτό το μήνυμα θέλει να περάσει στους καταναλωτές -το ότι ο καθένας μας με μικρή προσπάθεια μπορεί να προσφέρει στην επίλυση του προβλήματος- ένα από τα ενημερωτικά σποτάκια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Η κυκλική οικονομία είναι το μέλλον».
Τι είναι τελικά η κυκλική οικονομία; Είναι απλά η μίμηση του μηχανισμού λειτουργίας της φύσης. Λειτουργία που γνωρίζουν πολύ καλά οι αγρότες όλου του κόσμου αλλά και οι προηγούμενες γενιές των ανθρώπων ή μερικές φυλές ακόμη που ζούσαν ή ζουν εξαρτώμενες και εναρμονισμένα με τους ρυθμούς αλλά και τους νόμους της.
Και αφηγείται:
«Στη φύση τα πάντα ανακυκλώνονται και αξιοποιούνται.
Τα φυτά απορροφούν το φως του ήλιου, τα φύλλα φυτών και δέντρων μεγαλώνουν, το χώμα εμπλουτίζεται, οι σπόροι ανθίζουν και ο αέναος κύκλος της ζωής συνεχίζεται.
Τίποτα δεν πάει χαμένο, τα πάντα αξιοποιούνται.
Στην πραγματικότητα, αυτό που γνωρίζουμε και κατανοούμε ως "σπατάλη τροφίμων, απώλεια πόρων" προέρχεται μόνο από ένα είδος στον πλανήτη.
Εμάς, τους ανθρώπους. Ομως ίσως όχι για πολύ ακόμη.
Η κυκλική οικονομία μετατρέπει τα σκουπίδια μας σε πόρο με αξία.
Η βιωσιμότητα των προϊόντων ήδη εντάσσεται στον αρχικό τους σχεδιασμό, προκειμένου να παραμένουν χρήσιμα και μετά το τέλος της ζωής τους, επανεντασσόμενα στον κύκλο της γραμμής παραγωγής.
Γιατί τα σκουπίδια μιας βιομηχανίας μπορούν να γίνουν η πρώτη ύλη μιας άλλης βιομηχανίας.
Η Ε.Ε. ήδη προχωρά στον δρόμο για την εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας σε όλα τα επίπεδα μέσω τριών μέσων: του οικολογικού σχεδιασμού, της πρόληψης κατασπατάλησης πόρων και τροφής και της επαναχρησιμοποίησης ή ανακύκλωσης.
Υιοθετώντας τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, θα εξοικονομήσουμε μεγάλα χρηματικά ποσά, θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και θα μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Ετσι οι κοινωνίες αλλά και το περιβάλλον θα αποκτήσουν μεγαλύτερη αντοχή στον χρόνο, έτσι θα δημιουργήσουμε μέλλον για τις επόμενες γενιές».
Αν σκεφτεί κανείς ότι η παγκόσμια ζήτηση για τρόφιμα αναμένεται να αυξηθεί σε 60% (αύξηση πληθυσμού και εισοδήματος, αλλαγές καταναλωτικών προτύπων), σύμφωνα πάντα με στοιχεία του FAO, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι οι πόροι της Γης δεν είναι ανεξάντλητοι, ότι δεν υπάρχει μια καλή μάγισσα που μετατρέπει με το μαγικό της ραβδί κάθε μας σκουπίδι σε χρήσιμο προϊόν, τότε αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη άμεσης αντίδρασης τόσο σε επίπεδο χωρών και κυβερνήσεων όσο και σε επίπεδο μεμονωμένων μονάδων, δηλαδή εμάς των πολιτών.
Αν πάρουμε ως πρώτους υπεύθυνους τις κυβερνήσεις, θα πρέπει να δούμε τι αποφάσισε η Ολομέλεια των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένης της Ε.Ε. και της Ελλάδας (25 Σεπτεμβρίου 2015).
Δεσμεύτηκαν λοιπόν για την επίτευξη δεκαεπτά αναπτυξιακών στόχων μέχρι το 2030, που στόχο έχουν -θεωρητικά τουλάχιστον- τον τερματισμό της φτώχειας, την προστασία του πλανήτη και την εξασφάλιση της ευημερίας για όλους.
Σε αυτούς τους στόχους συμπεριλαμβάνεται και «η μείωση στο 50% τής κατά κεφαλήν σπατάλης τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και καταναλωτή, καθώς και η μείωση της απώλειας τροφίμων κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού».
Πώς θα γίνει εφικτό να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις τους;
«Η Ε.Ε. υιοθέτησε μέτρα προκειμένου να βοηθήσει τη μετάβαση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και των καταναλωτών σε μια ισχυρότερη και πιο κυκλική οικονομία, όπου η αξία των προϊόντων, των υλικών και των πόρων παραμένει στην οικονομία όσο το δυνατόν περισσότερο. Η παραγωγή αποβλήτων περιορίζεται στο ελάχιστο και οι πόροι χρησιμοποιούνται με πιο βιώσιμο τρόπο, έτσι ώστε να υπάρξουν οφέλη για το περιβάλλον αλλά και την οικονομία».
Οι λέξειςλιγότερα απόβλητα, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση είναι η καρδιά της κυκλικής οικονομίας. Γιατί;
Γιατί, σύμφωνα και πάλι με τον FAO, οι αιτίες που προκαλούν είτε την απώλεια είτε τη σπατάλη των τροφίμων εντοπίζονται «από το στάδιο της προ-συγκομιδής έως την κατανάλωση, στις πρακτικές παραγωγής, στα πρότυπα ποιότητας, στη μη συγκομιδή, στην υπερ-παραγωγή, στον ανεπαρκή προγραμματισμό, στις τεχνικές συγκομιδής, στις συνθήκες αποθήκευσης, στη μεταφορά ιδιαίτερα των νωπών προϊόντων, στην αυξανόμενη ευημερία και τον πλούτο των νοικοκυριών, στην ανάπτυξη του τομέα εστίασης και τροφοδοσίας, στον κακό σχεδιασμό των αγορών των νοικοκυριών, στην απόρριψη τροφίμων λόγω σύγχυσης με τις ημερομηνίες "best before" και "use-by", στις υπερβολικές μερίδες φαγητού που δεν καταναλώνονται, στις καταναλωτικές συνήθειες (π.χ. προμήθειες για μεγάλες χρονικές περιόδους), στα μεγέθη των συσκευασιών, στις μαζικές προσφορές κ.λπ.».
Ωραία όλα αυτά τα θεωρητικά, θα μπορούσε να πει κανείς. Εγώ όμως ως καταναλωτής τι μπορώ να κάνω;
Πολύ σωστή ερώτηση και η απάντηση δεν θέτει κανένα ίχνος ψυχαναγκασμού στην απόλαυση. Το μόνο που χρειάζεται είναι οργάνωση και αλλαγή νοοτροπίας, στην οποία πολλοί ήδη έχουν οδηγηθεί λόγω της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης προκειμένου να τα φέρουν βόλτα, κάνοντάς το όμως με βαριά καρδιά, αφού ακόμη πιστεύουν ότι η υπεραφθονία δηλώνει ευημερία.
Ομως με τα νέα επιστημονικά δεδομένα, ευημερία θα έχουμε μόνο αν διατηρήσουμε σε καλή κατάσταση τον πλανήτη μας που ήδη υποφέρει -και μαζί του και οι άνθρωποι- από τις αλόγιστες πράξεις μας, ώστε να συνεχίσει να υπάρχει και να μπορεί να παράγει τα αναγκαία για τη διαιώνισή μας.
Εχουμε μιλήσει σε παλαιότερα άρθρα μας για την ανάγκη σωστής ανακύκλωσης, της κομποστοποίησης των υπολειμμάτων πρώτων υλών από την προετοιμασία του φαγητού, της επαναχρησιμοποίησης του νερού που καταναλώνουμε για το ξέπλυμα των λαχανικών και φρούτων, τη χρήση βιοδιασπώμενων συσκευασιών και υλικών, οικολογικών προϊόντων, π.χ. καθαριστικών, που δεν επιβαρύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα και τα θαλάσσια συστήματα και πολλές ακόμη πρακτικές που αν εφαρμόζονταν σε ευρεία κλίμακα, θα βοηθούσαμε τη Γη να ανακάμψει και να μας δίνει ποιοτική τροφή για αντιγύρισμα.

Τι μπορώ να κάνω στην καθημερινή μου ζωή για να περιορίσω τη σπατάλη των τροφίμων;

Τώρα θα αναφερθούμε στις απλές τακτικές οι οποίες δίνουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής στα νωπά προϊόντα που αποθηκεύουμε στο ψυγείο μας και στις οδηγίες για σωστές αγορές, όπως αναφέρονται στο προωθητικό ενημερωτικό υλικό των υπουργείων Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων της Ε.Ε. υπό τον τίτλο«Τι μπορώ να κάνω στην καθημερινή μου ζωή για να περιορίσω τη σπατάλη των τροφίμων».
Τις αναπαράγουμε:
 Προγραμματίστε τα ψώνια σας: προγραμματίστε το μενού της εβδομάδας. Ελέγξτε τα τρόφιμα που έχετε στο ψυγείο και στα ντουλάπια σας και στη συνέχεια φτιάξτε έναν κατάλογο μόνο με τα τρόφιμα που σας λείπουν. Οταν θα πάτε για ψώνια, πάρτε τον κατάλογο μαζί σας και τηρήστε τον αυστηρά. Μην επηρεάζεστε από διάφορες προσφορές και μην πηγαίνετε για ψώνια όταν είστε πεινασμένοι, γιατί θα αγοράσετε περισσότερα από όσα χρειάζεστε.
Προτιμήστε χύμα αντί για προσυσκευασμένα φρούτα και λαχανικά, ώστε να αγοράζετε ακριβώς την ποσότητα που χρειάζεστε.
 Ελέγξτε τις ημερομηνίες λήξης: αν δεν έχετε σκοπό να καταναλώσετε ένα προϊόν του οποίου η ημερομηνία λήξης πλησιάζει, ψάξτε για ένα άλλο με πιο μακρινή ημερομηνία λήξης.
Προσοχή στις ενδείξεις των ημερομηνιών λήξης.
«Κατανάλωση μέχρι», σημαίνει ότι το προϊόν μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια μέχρι την αναφερόμενη ημερομηνία (π.χ. το κρέας ή το ψάρι). Η σήμανση «κατά προτίμηση μέχρι» δείχνει την ημερομηνία μέχρι την οποία το προϊόν διατηρεί όλα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του, πράγμα που σημαίνει ότι το προϊόν μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια ακόμα και μετά την αναγραφόμενη ημερομηνία.
 Μην ξεφεύγετε από τον προϋπολογισμό σας: σπατάλη τροφίμων σημαίνει σπατάλη χρημάτων.
 Διατηρείτε το ψυγείο σας σε καλή κατάσταση: ελέγξτε τη στεγανότητα και τη θερμοκρασία του ψυγείου. Τα τρόφιμα χρειάζονται θερμοκρασία 1-5 βαθμών Κελσίου για να διατηρούνται όσο το δυνατόν πιο φρέσκα και για μεγαλύτερο διάστημα.
 Διατηρείτε τις τροφές σύμφωνα με τις οδηγίες που αναγράφονται στη συσκευασία.
⒍ Αλλάζετε τη θέση των τροφίμων: όταν ψωνίζετε νέα τρόφιμα, φροντίστε να τοποθετείτε στο μπροστινό μέρος του ψυγείου ή των ραφιών τα παλιότερα που είχατε. Βάζετε τα νέα τρόφιμα στο πίσω μέρος, ώστε να μην κινδυνεύετε να βρείτε αργότερα στα ράφια σας μουχλιασμένες τροφές.
 Σερβίρετε μικρές ποσότητες τροφίμων κι αν θελήσετε λίγο ακόμη, μπορείτε να ξαναβάλετε όση ποσότητα θέλετε παραπάνω (έτσι δεν θα μείνει τίποτα στο πιάτο, το οποίο θα αναγκαστείτε να το πετάξετε κατόπιν στα σκουπίδια).
 Χρησιμοποιείτε τα υπολείμματα των τροφών: αντί να πετάτε τα υπολείμματα των τροφών στον σκουπιδοτενεκέ, χρησιμοποιήστε τα για το γεύμα ή το δείπνο της επόμενης μέρας ή καταψύξτε τα για μελλοντική χρήση. Τα φρούτα που αρχίζουν να χαλάνε μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε γλυκά ή τάρτες φρούτων και τα λαχανικά για να φτιάξετε σούπες.
9. Καταψύξτε: αν τρώτε μικρή ποσότητα ψωμιού, καταψύξτε το και, όταν το χρειαστείτε, βγάλτε μερικές φέτες λίγες ώρες πριν το καταναλώσετε. Αντίστοιχα μπορείτε να καταψύξετε μαγειρευμένες τροφές, ώστε να έχετε έτοιμα γεύματα για τις ημέρες που δεν έχετε διάθεση να μαγειρέψετε.
10. Κάντε τις τροφές σας λίπασμα: υπολείμματα τροφών, όπως φλούδες από φρούτα και λαχανικά, μπορούμε να τα βάζουμε σε ειδικούς κάδους λιπασματοποίησης. Σε λίγους μήνες θα έχετε ένα άριστο λίπασμα για τα φυτά σας.
Για τα υπολείμματα μαγειρευμένων τροφών η καλύτερη λύση είναι ο κομποστοποιητής κουζίνας. Δεν έχετε παρά να τον γεμίσετε με υπολείμματα τροφών, να προσθέσετε μια στρώση ειδικών μικροβίων και να τα αφήσετε να υποστούν ζύμωση. Το προϊόν που θα προκύψει μπορεί να χρησιμοποιηθεί για φυτά εσωτερικού χώρου και για τον κήπο σας.

Η κυβέρνηση καταδικάζει τη χώρα σε τεχνολογική και περιβαλλοντική καθυστέρηση στη διαχείριση απορριμμάτων

  Ο νέος Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων και η στρατηγική της χώρας όσον αφορά στην πρόληψη, στη διαλογή στην πηγή και στην ανακύκλ...