Δευτέρα 30 Ιουλίου 2018

Ακραία φαινόμενα, άναρχη δόμηση, ανύπαρκτη πρόληψη

Για κάθε πυρκαγιά και κάθε πλημμύρα, “απλώς” καταστροφική ή πολύ περισσότερο φονική, υπάρχουν και ευθύνες. Ευθύνες για τη μη πρόληψη, στο μέτρο του δυνατού, και ευθύνες για τις όποιες καθυστερήσεις και τα όποια λάθη στην αντιμετώπιση. Ευθύνες διαχρονικές και σημερινές, σε όλα τα επίπεδα

Ρεπορτάζ: Κάκη Μπαλή
Έξι μέρες μετά την ανείπωτη τραγωδία στην ανατολική Αττική, με την εκατόμβη των θυμάτων και με ανθρώπους να αγνοούνται ακόμη, έξι μέρες μετά τις -ευτυχώς μη φονικές- πυρκαγιές στην Κινέτα και την Κρήτη, τρεις μέρες μετά τις απίστευτες πλημμύρες από ένα μπουρίνι στα βόρεια προάστια της Αθήνας, είναι εξαιρετικά δύσκολο να προχωρήσει κανείς σε έναν ψύχραιμο απολογισμό για το πώς έγιναν όλα αυτά και τι πρέπει να γίνει για να μην επαναληφθούν. Σίγουρα η απάντηση στα αγωνιώδη ερωτήματα δεν μπορεί να είναι ότι... φταίει το κακό το ριζικό μας. Βεβαίως, υπάρχουν και ακραία φαινόμενα, που οφείλονται είτε στην αλλαγή των χρήσεων γης είτε στην κλιματική αλλαγή. Αλλά σίγουρα για κάθε πυρκαγιά και κάθε πλημμύρα, “απλώς” καταστροφική ή πολύ περισσότερο φονική, υπάρχουν και ευθύνες. Ευθύνες για τη μη πρόληψη, στο μέτρο του δυνατού, και ευθύνες για τις όποιες καθυστερήσεις και τα όποια λάθη στην αντιμετώπιση. Ευθύνες διαχρονικές και σημερινές, σε όλα τα επίπεδα.
Μια ψύχραιμη πρώτη ανάλυση της τραγωδίας στο Μάτι κάνει ο δασολόγος - περιβαλλοντολόγος Νίκος Χλύκας. “Στο Μάτι τίποτε δεν πήγε καλά” λέει στην “Α”. Για την ακρίβεια ήταν ένας συνδυασμός εκρηκτικών παραγόντων που λειτούργησαν ως θανατηφόρα παγίδα: “Μαίνονταν ακραία ισχυροί άνεμοι σε μια περιοχή με αυθαίρετους οικισμούς, δρόμους στενούς, αδιέξοδα, με σπίτια σε ρεματιές, με κομμένη την πρόσβαση στη θάλασσα” παραθέτει. Στο ακραίο καιρικό φαινόμενο και τον κακό σχεδιασμό δεκαετιών ήρθε να προστεθεί η έλλειψη συντονισμού, εκπαίδευσης και ενημέρωσης των κατοίκων της περιοχής.
Ο Νίκος Χλύκας υπενθυμίζει ότι “οι δασικοί χάρτες της ανατολικής Αττικής έχουν παραδοθεί από τον Μάιο του 2010. Αλλά δεν έχουν αναρτηθεί εδώ και οκτώ χρόνια”, συνεπώς είναι σαν να μην υπάρχουν. Υπενθυμίζει ακόμη ότι στο Μάτι, όπως και σε πολλές άλλες περιοχές της Ελλάδας, “η αυθαίρετη δόμηση με τα χρόνια περίπου νομιμοποιήθηκε, τα σπίτια πήραν φως, νερό, τηλέφωνο, χωρίς ποτέ να γίνουν νόμιμα, χωρίς ποτέ να ανοίξουν δρόμοι, ανοιχτοί χώροι, πλατείες, όπως απαιτείται σε έναν οικισμό”.
 Το στοίχημα της πρόληψης
 Τώρα πρέπει να σκεφτούμε ψύχραιμα για τα σπίτια που χάθηκαν. Πώς ακριβώς θα επιτραπεί να χτιστούν και πάλι αυθαίρετα μέσα στο δάσος; Το σωστό -και πολιτικά πολύ δύσκολο- είναι να βρεθούν αλλού οικόπεδα για να χτίσουν οι πληγέντες, με πολεοδομικό σχέδιο. Ο Νίκος Χλύκας δεν έχει ψευδαισθήσεις: “Επειδή ζούμε στην Ελλάδα και δεν πρόκειται να γκρεμιστεί το Μάτι, και το κάθε Μάτι, θα πρέπει να οργανωθεί πολεοδομικά η περιοχή στο κομμάτι που δεν είναι δασικό. Να γκρεμιστεί ό,τι είναι απαραίτητο, να ανοίξουν δρόμοι, να ανοίξει η δίοδος στη θάλασσα”. Αλλά το πιο σημαντικό είναι θυμηθεί η Πολιτεία ότι στις πυρκαγιές δύο είναι τα ζητούμενα: η πρόληψη και η καταστολή. “Όσο το ισοζύγιο είναι τόσο δραματικά υπέρ της καταστολής και αγνοεί ουσιαστικά την πρόληψη οι τραγωδίες θα επαναλαμβάνονται” επιμένει ο δασολόγος. Και εξηγεί ότι πρόληψη σημαίνει τρία πράγματα: “Πρώτον, έργα δασονομικά, καθαρισμοί κ.λπ., δεύτερον, οργάνωση της φύλαξης με 24ωρες βάρδιες και τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών και, τρίτον, ενημέρωση του κοινού, πώς να κινείται σε ακραίες καταστάσεις”.
Είναι προφανές ότι και τα τρία ήταν ελλιπή.
Παραλογισμός
Για τη Ράνια Κλουτσινιώτη, αρχιτέκτονα και πολεοδόμο, είναι σημαντικό να δει κανείς τις αναλογίες που υπάρχουν μεταξύ των πλημμυρών στη Μάνδρα και της πυρκαγιάς στο Μάτι: “Προκαλούνται από ακραία φαινόμενα: μια έρχεται το νερό, την άλλη η φωτιά. Αλλά εμείς που υποτίθεται ότι είμαστε οργανωμένες κοινωνίες θα έπρεπε να έχουμε βρει τρόπους να τα αντιμετωπίζουμε” λέει στην “Α”. “Κι αν καταστροφές τύπου Μάνδρας θα μπορούσαν να αποτραπούν με μεγάλα αντιπλημμυρικά έργα πάνω από τον Πατέρα, για το Μάτι δεν είμαι σίγουρη εάν υπήρχε τρόπος. Τα πευκοδάση ανανεώνονται μόνο με την πυρκαγιά, άρα οι άνθρωποι δεν θα έπρεπε να κατοικούν μέσα σε πευκοδάση” τονίζει.
Η Ράνια Κλουτσινιώτη επισημαίνει τις χρόνιες κακοδαιμονίες με τα αυθαίρετα: “Οι πολεοδόμοι τα λέμε εδώ και δεκαετίες. Πρώτα νομιμοποιήθηκαν μαζικά τα αυθαίρετα με τον νόμο Τρίτση το 1983, μετά συνέχισαν να νομιμοποιούνται με την καταβολή προστίμων, σχεδόν σε όλες τις παράκτιες περιοχές. Σε πολλές περιοχές έγιναν εκ των υστέρων ρυμοτομικά σχέδια, αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκαν. Είναι παραλογισμός”.
 Βίοι παράλληλοι
 Μια άλλη, πολύ ενδιαφέρουσα παράμετρο βάζει στη συζήτηση από μακριά ο ερευνητής του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ, ειδικευμένος στη μελέτη των δασών Γιόχαν Γκόλνταμερ, μιλώντας στον γερμανικό Τύπο: “Αυτό που συνέβη στην Αττική είναι δραματικό και μου θυμίζει την κατάσταση στην Πορτογαλία πέρυσι, όπου σε δύο πυρκαγιές πέθαναν πάνω από 100 άνθρωποι”. Ο Γερμανός επιστήμονας υποστηρίζει ότι το βασικό πρόβλημα είναι κοινό σε όλες τις μεσογειακές χώρες:
“Στις πρώην αγροτικές περιοχές γύρω από την Αθήνα η καλλιεργήσιμη γη δεν αξιοποιείται τόσο εντατικά όσο παλαιότερα. Αντ’ αυτού γύρω από τις μεγάλες πόλεις έχουν αναπτυχθεί αστικές δομές με ακαλλιέργητα χωράφια και κήπους. Αυτό κάνει την κατάσταση τόσο επικίνδυνη. Στο παρελθόν τα αιγοπρόβατα τρέφονταν από το γρασίδι και τους χαμηλούς θάμνους στις περιοχές αυτές και έτσι το τοπίο φαινόταν μεν γυμνό, αλλά δεν ξεσπούσαν μεγάλες, καταστροφικές πυρκαγιές. Σήμερα οι άνθρωποι δεν εκμεταλλεύονται τη γη αυτή, υπάρχουν περισσότερα εξοχικά, κήποι και δέντρα -αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα σε πολλές νοτιοευρωπαϊκές χώρες. Έτσι τα προάστια πόλεων είναι συνήθως πιο ευάλωτα σε πυρκαγιές. Εκεί οι φωτιές γίνονται ανεξέλεγκτες».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Η κυβέρνηση καταδικάζει τη χώρα σε τεχνολογική και περιβαλλοντική καθυστέρηση στη διαχείριση απορριμμάτων

  Ο νέος Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων και η στρατηγική της χώρας όσον αφορά στην πρόληψη, στη διαλογή στην πηγή και στην ανακύκλ...